Tussen wal en schip
Wednesday, March 25, 2009
Ik ben ontheemd. Dat wil zeggen, ik heb een vrij aardig huisje, een mooie vrouw die ook best aardig is en een prachtig vrolijk dochtertje - maar ik heb geen geestelijk huis meer. Nu zou ik zelf een geestelijk huis moeten zijn waar de Heilige Geest in woont, en ik moet toegeven dat ik wat dat betreft soms meer op een geestelijke ruïne lijk. Maar goed, de Geest zweefde ook over de chaoswateren, dus waarom niet over de brokstukken van mijn leven? Hoe dan ook, om zelf een godshuis van vlees en bloed te kunnen zijn, heb je een godshuis nodig waar je andere mensen van de Weg ontmoet en samen kunt leren om de waarheid te belichamen.
Ik ben opgegroeid in het godshuis van de Pinkstergemeente - Pinkstergemeente Elkana in De Wilp, om precies te zijn. Ik heb daar veel geleerd over vormendienst en hypocrisie. Ik heb in tongen gesproken, ik heb God ontmoet, maar ik heb ook een slecht toneelstuk gezien getiteld 'Kerkje'.
Toen kwam een periode waarin ik mijn geloof aan de wilgen hing. Het was soms heerlijk om de wereld opnieuw te verkennen zónder dat verstikkende geloof.
Maar mijn studie theologie - een ware pretstudie - bracht mij ondanks zichzelf terug naar het geloof der moeders en vaders; want terwijl ik met een hakmes de Bijbel in duizend stukjes leerde hakken spatte het bloed van de Messias uit de bladzijden omhoog en sprak tot mij van vreugde, vrede en verzoening. Langs de vrijzinnige oecumene kwam ik terecht in de behaaglijke orthodoxie van de Hervormde kerk. Vandaar werd ik geroepen naar Bethel - de plaats waar God tot Jakob sprak - maar ik verwarde deze metaforische plaats met een evangelische gemeente in Drachten. Ik vroeg om een teken en kreeg het niet.
Nu ben ik in de aap gelogeerd en gevallen tussen wal en schip. Ik kan het Amerikaanse pragmatisme en de modernistische theologie van mijn gemeente niet langer verdragen. De kanselboodschap dat Andries Knevel schuld beleden heeft over zijn afvallen van het creationisme mag de druppel zijn. Ik kan er niet meer tegen. Dit is niet mijn geloof.
Kijk, het treintje van Bill Bright ('The Four Spiritual Laws', traktaat uit 1952, nog altijd volop in gebruik) illustreert de evangelische knieval voor de moderniteit:
![[TRAIN DIAGRAM]](http://www.4laws.com/laws/english/images/train.gif)
'Geloof' is slechts een wagon, de locomotief zijn de keiharde feiten! In de postmoderne era rijdt deze trein regelrecht de afgrond in omdat het spoor van de ontwijfelbare ratio is opgehouden. Of de trein rijdt door de lucht.. Maar wat als er iemand door het raampje naar beneden kijkt?!
We moeten onze koffer met harde feiten durven laten staan en het Verhaal van Gods handelen in en door Israël en in en door Jezus Messias binnen durven gaan om van dááruit te leven - sámen.
Ja: leven vanuit het Verhaal van Jezus Messias, die de waarheid belichaamt, en zo samen de waarheid leren belichamen.
Mijn ideale gemeente zou leven vanuit de kosmische verlossing door Jezus Messias' dood en opstanding; zich geworteld weten in de traditie van de kerk der eeuwen, zonder aan deze traditie te zijn vastgebonden; de hoop voor de redding van alle mensen en de gehele schepping vasthouden; er zou zowel speels als ingetogen gezongen worden op teksten die poëtisch zijn en op een creatieve manier verankerd in de Schrift; de Maaltijd van de Heer zou er liefst wekelijks gevierd worden; er zou zowel een hecht gemeenschapsleven zijn als een grote openheid en dienstbaarheid naar buiten; en de verkondiging zou er evocatief zijn - de geloofsverbeelding prikkelend. Zoiets.
Gemeenten die aan deze beschrijving voldoen kunnen zich melden door een email te sturen (subject: 'Ideale gemeente').
We moeten onze koffer met harde feiten durven laten staan en het Verhaal van Gods handelen in en door Israël en in en door Jezus Messias binnen durven gaan om van dááruit te leven - sámen.
Ja: leven vanuit het Verhaal van Jezus Messias, die de waarheid belichaamt, en zo samen de waarheid leren belichamen.
Mijn ideale gemeente zou leven vanuit de kosmische verlossing door Jezus Messias' dood en opstanding; zich geworteld weten in de traditie van de kerk der eeuwen, zonder aan deze traditie te zijn vastgebonden; de hoop voor de redding van alle mensen en de gehele schepping vasthouden; er zou zowel speels als ingetogen gezongen worden op teksten die poëtisch zijn en op een creatieve manier verankerd in de Schrift; de Maaltijd van de Heer zou er liefst wekelijks gevierd worden; er zou zowel een hecht gemeenschapsleven zijn als een grote openheid en dienstbaarheid naar buiten; en de verkondiging zou er evocatief zijn - de geloofsverbeelding prikkelend. Zoiets.
Gemeenten die aan deze beschrijving voldoen kunnen zich melden door een email te sturen (subject: 'Ideale gemeente').
Labels: geloofsboek
posted by Marten @ 9:16 AM;
Schepping in 6 x 24 uur en dan voor eeuwig naar de hel
Sunday, March 22, 2009
Het is de tijd waarin Andries Knevel schuld moet belijden omdat hij het heilige creationisme door het slijk heeft gehaald. Maar het creationisme is helemaal niet heilig. Het is, samen met de leer van de foutloosheid van de Schrift, een ongeoorloofde aanpassing van de Bijbel aan de achterhaalde normen van de moderniteit. Niet God zelf, maar de ratio moet de betrouwbaarheid van de Schrift garanderen. Het Mooiste en Meest Ware Verhaal verwordt zo tot een historisch en natuurwetenschappelijk verslag.
En dan is er de leer van de eeuwige hel. Hoe hebben we daar in vredesnaam eeuwenlang in kunnen geloven? Augustinus kan toch niet als enige de schuld krijgen. Als jongetje van zes gooide ik briefjes bij mensen door de bus met de tekst: 'Als u niet in Jezus gelooft gaat u naar de hel!' Ik trok in ieder geval de consequenties van het geloof dat mij werd overgeleverd. De theologische consequenties beginnen maar moeilijk te dagen. Hoezo theodicee vanwege het lijden op aarde? Wat dacht je van het lijden van een overgrote meerderheid van de mensen die tot in alle eeuwigheid wordt gefolterd in de hel?!
Augustinus en Calvijn, overtuigd als zij waren van de soevereiniteit van God, konden niet anders dan tot de conclusie komen dat God het grootste deel van de mensheid bestemd heeft voor de hel. Immers: wat God wil, zal geschieden; als het grootste deel van de mensheid in haar zonden sterft, dan wil God blijkbaar niet dat zij gered wordt. In evangelische kringen komt men liever met een Arminiaanse oplossing: het grootste deel van de mensheid wil niet gered worden, en wordt dus ook niet gered. De spagaat is echter niet minder groot. God laat dan miljarden mensen voor eeuwig branden in de hel, terwijl hij dit niet wil. Dit wordt dan verklaard vanuit een gespletenheid in God: enerzijds houdt hij van de zondaar, anderzijds eist zijn gerechtigheid dat de zondaar gestraft wordt. De spanning wordt opgelost in Christus, maar helaas alleen voor diegenen die hem op tijd aannemen.
Waarom hebben we geen acht geslagen op het getuigenis van de Bijbel, die leert dat er geen tweeheid is in God? Zijn liefde is zijn oordeel en zijn oordeel is zijn liefde. 'God heeft hen allen besloten onder ongehoorzaamheid, om zich over hen allen te ontfermen.' Geen gemakkelijke kost, maar: het goede nieuws is werkelijk goed nieuws. De evangelischen hebben van het evangelie een verkapte vorm van slecht nieuws gemaakt. 'God houdt van je' - maar als je zijn liefde niet beantwoordt zul je voor eeuwig branden in de hel. De mens wordt een boos klein kind dat het feestje van zijn Vader tot in alle eeuwigheid verpest. De werkelijkheid is anders: elke tong zal God prijzen.
Ik ben blij dat ik het boek van ds. Jan Bonda over dit thema aan het lezen ben: 'Het ene doel van God - een antwoord op de leer van de eeuwige straf.' (Hier nota bene als luisterboek te downloaden! [Correctie: bij nader inzien blijkt het helaas om een enthousiast plan te gaan dat klaarblijkelijk niet tot uitvoering is gebracht.]) Ik kende Jan Bonda reeds van het geweldige boek 'De vrouw en haar zaad', over Genesis 3 en 4. Bonda laat in het eerder genoemde boek op overtuigende en genuanceerde wijze zien hoe de leer van de eeuwige hel indruist tegen het getuigenis van de Bijbel.
Labels: creationisme, hel, theologie
posted by Marten @ 1:13 PM;
Andries Knevel en het creationisme als modernistisch misverstand
Thursday, March 12, 2009
Zondag een paar weken geleden moest ik met gekromde tenen de suggestie aanhoren dat mijn dominee en zijn Raad van Oudsten Gods instrument zijn geweest om Andries Knevel tot berouw te brengen over zijn afvallige ideeën. Ds. B. verklaarde dat de uitkomst van het gesprek met Andries zou zijn dat hij: schuld beleden heeft; Gen 1 t/m 11 volledig aanvaardt als Gods Woord; de historische zondeval onderschrijft alsmede de historische betrouwbaarheid van de Bijbel; en niet meer in theïstische evolutie gelooft. Al zei hij nog net niet dat Andries opnieuw in een schepping in zes dagen gelooft, de suggestie werd gewekt dat hij in de loop van enkele gesprekken, dankzij de inspanningen van ds. B. en de zijnen, weer van zijn moeizaam en in de loop van vele jaren verworven inzichten zou zijn afgestapt.
Waarom mijn kromme tenen? Ik respecteer het ten zeerste dat Andries spijt heeft betuigd over de wijze waarop hij zijn veranderde inzichten voor het voetlicht heeft gebracht. Het was, daarover kunnen we het eens zijn, geen gelukkige manier. Maar in de verklaring van mijn predikant werd de manier waarop van Andries' verklaring en de inhoud door elkaar gegooid. De indrukt werd gewekt dat Andries voor de Raad op de knieën is gegaan uit berouw over zijn ideeën – en dat hij ‘terugbekeerd’ is tot het creationisme en de leer van de foutloosheid van de Bijbel.
Andries Knevel is voor mij en mijn vrouw een beetje een held – juist omdat hij zijn nek uit heeft durven steken in het nadenken over schepping, evolutie, en de manier waarop we de Bijbel kunnen of juist niet kunnen lezen. De verklaring van ds. B. suggereerde dat hij zijn kop in het zand heeft gestoken. Dat wil ik niet geloven.
Ik vermoed dat er een soort babylonische spraakverwarring kan zijn opgetreden. Mijn predikant plaatst het begrip ‘historische betrouwbaarheid’ in de context van de leer van de foutloosheid van de Schrift – de leer dat de Schrift in alle opzichten, met name ook op historisch en wetenschappelijk terrein, foutloze informatie verschaft in de meest rationalistische zin van het woord. Ik kan me niet voorstellen dat Andries het op deze manier bedoelt wanneer hij zegt dat hij gelooft in de historische betrouwbaarheid van de Bijbel. Maar dat is de enige manier die ds. B. kan begrijpen – want het alternatief van deze opvatting is voor hem dat de Bijbel niet meer (volledig) Gods Woord is. Zijn mededeling dat Andries Gen 1 t/m 11 (weer) volledig als Gods Woord aanvaardt, spreekt wat dat betreft boekdelen – alsof hij Gen 1 t/m 11 ooit zou hebben losgelaten als volledig deel van Gods Woord!
Ds. B. en vele christenen met hem denken dat ze onbevangen lezen wat in de Bijbel staat en vervolgens God op zijn Woord geloven. Ze hebben er geen flauw benul van dat hun interpretatie van de Bijbel sterk bepaald is door de moderniteit, die de ratio tot hoogste principe van waarheid verhief. Voor mensen als Luther en Calvijn lag het gezag van de Bijbel in de Auteur, en niet in de inhoud. De leer van de foutloosheid van de Schrift is pas ontstaan in de negentiende en twintigste eeuw (met name in Noord-Amerika) en is een poging om de Bijbel te conformeren aan wat voor de moderniteit de normen zijn van betrouwbare kennis: ontwijfelbaarheid en universaliteit. Zo ontstond de stroming die het gezag van de Bijbel ging funderen in haar feitelijke accuratesse - in plaats van in haar goddelijke Auteur.
Daarmee kwam de bron van de authoriteit van de Bijbel te liggen buiten de belijdenis van de geloofsgemeenschap. ‘Sola scriptura’ werd: ‘sola inerrabilis’. De Bijbel kon niet meer op eigen benen staan, maar had een extra fundament nodig: de foutloosheid. De Bijbel bepaalde niet langer hun visie op Schriftgezag; hun visie op Schriftgezag werd bepaald door de heersende opvattingen over authoriteit! Daarom persen christenen zoals ds. B. de Bijbel – grotendeels een verzameling Oud-Oosterse geschriften – in een modernistisch, rationalistisch keurslijf waar de Schrift totaal niet inpast.
De waarheid van de Schrift wordt daarmee afhankelijk van wetenschappelijke ondersteuning. Daarom zijn creationisten ook zo fel anti-wetenschappelijk. Ze hebben zichzelf in een onmogelijke positie gemanoeuvreerd: ze hebben de Schrift gefundeerd op wetenschappelijke betrouwbaarheid, maar het voortschrijdend inzicht van de wetenschap zelf straft deze interpretatie van de Bijbel af. De rare sprongen van de creationistische pseudowetenschap verraden dat de creationistische kat in het nauw zit. De leer van de foutloosheid als fundering blijkt oneindig veel zwakker dan datgene wat het moest ondersteunen - de Bijbel zelf.
Het tragische van de creationistische en ‘foutloosheids’-positie is dat zij ondertussen alweer achterhaald is. De modernistische ideeën over de fundamenten van waarheid zijn ingestort. ‘Ontwijfelbaarheid’ en ‘universaliteit’ zijn dubieuze begrippen geworden in de wetenschapsfilosofie. ‘Objectieve geschiedschrijving’ blijkt helemaal niet te bestaan. Geschiedschrijving houdt altijd interpretatie in.
En laat de Bijbel nou net vol staan met interpretaties van historische gebeurtenissen die regelrechte openbaringen zijn! Denk alleen maar aan de bijbelse bewerking van de zondvloedverhalen uit de omliggende culturen, waarbij het motief voor de zondvloed van volslagen banaal (de goden worden in hun slaap gestoord door het lawaai van de aardbewoners) is geherinterpreteerd naar het wereldomvattende thema van gerechtigheid en oordeel. Zo is ook het scheppingsverhaal verre van een ‘objectief verslag van neutrale feiten’, maar een (goddelijk geïnspireerde!) interpretatie van de wereld zoals wij die kennen. In het boek ‘De vrouw en haar zaad’ denkt ds. Jan Bonda genuanceerd en onderbouwd na over Genesis en de vragen over evolutie en de plaats van de zondeval. Jan Bonda heeft overigens ook twee boeken geschreven over een ander gevoelig thema, namelijk de bijbelse onhoudbaarheid van de leer van de eeuwige hel..
Enfin, het creationisme en de leer van de foutloosheid graven in deze postmoderne tijd hun eigen graf. En dat is erg, want daardoor missen de evangelischen de aansluiting bij de tijd waarin ze leven en vooral de aansluiting bij de intelligente ongelovige medemens. En het is erg, omdat intelligente evangelische jongeren die geïndoctrineerd zijn met het creationisme, wanneer ze zelf na gaan denken, geneigd zullen zijn om hun geloof te verliezen – dat is immers wat hun altijd is voorgehouden: wanneer je de Bijbel niet zó leest, dan stort alles in. Hen is geleerd dat de betrouwbaarheid van de Bijbel staat of valt met de letterlijke, feitelijke juistheid van de tekst – en dit onbijbelse dogma zal, denk ik, nog menig gelovige fataal worden.
Juist vanwege het zojuist genoemde, en juist omdat vele gelovigen blind zijn voor de rationalistische en modernistische bril die zij dragen wanneer ze de Bijbel lezen, moet dit thema met grote voorzichtigheid worden benaderd. Een tekst die hierin voor mij belangrijk is geweest, zijn de woorden van Paulus waarin hij ons aanmaant om liever, net als een zwakke broeder, géén vlees te eten dan door vlees te eten die broeder van z’n geloof af te helpen. Ik geloof dat de visie die gekenmerkt wordt door het creationisme en de leer van de foutloosheid ten diepste de Schrift niet wil accepteren zoals God haar aan ons gegeven heeft: ze wil haar aanpassen aan modernistische normen. Maar deze overtuiging is waarschijnlijk geen vruchtbare inzet voor een gesprek. Het is misschien beter om creationistische broeders en zusters langzaam bewust te maken van de bril die zij ophebben bij hun lezing van de Schrift, en uiteindelijk de vraag te stellen: heb je wel de goeie bril op?
Ik hoop dat Andries Knevel zich niet laat ringeloren door onze creationistische broeders en zusters. Ik geloof dat de inzichten die bij hem gegroeid zijn een brug kunnen slaan naar ongelovigen, en naar christenen die hun verstand weigeren uit te schakelen en worstelen met een opgelegde kloof tussen geloof en wetenschap. Ik hoop daarom dat hij niet ontmoedigd raakt door de weerstand die het loswrikken van het modernistische misverstand oproept. Want wat hij loswrikt, is ten diepste een afgod – de ratio die de plaats heeft ingenomen van Christus als hoogste principe van betrouwbaarheid.
Labels: biblicisme, creationisme
posted by Marten @ 2:33 AM;
